Κατάργηση των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στο Γυμνάσιο

...Οι   ευρωπαϊκές  μας  γλώσσες  είναι  ένα  είδος   κρυπτοελληνικών.

Francisco  Rodriguez  Adrados  

Ομ. Καθηγητής   γλωσσολογίας  και  ελληνικής  φιλολογίας

Ισπανία

Στο   Merriam-  Webster,  που  είναι  σήμερα  το  πληρέστερο  αμερικανικό  λεξικό  σε   σύνολο  166.724  λέξεων,  η  ελληνική  συμμετοχή ανέρχεται  σε    42.914  λέξεις,  αριθμός  που  αντιστοιχεί   στο   25,73%.  Η μία  στις τέσσερις λέξεις  είναι  ελληνική. Προκειμένου  να  εκτιμηθεί   η  σημασία των   42.914  λέξεων  του  Webster,  αξίζει  να  αναφερθεί  ότι  στο ίδιο  λεξικό,  η  Αγγλική  έχει  δανειστεί 

•  57  λέξεις  από  την  Τουρκική  
• 34  λέξεις  από  τις  Σλαβικές  γλώσσες.

Αριστείδης  Α.  Κωνσταντινίδης

"Οι  ελληνικές  λέξεις  στην  αγγλική  γλώσσα"

(Βραβείο  Ακαδημίας  Αθηνών  1994)

  

Σχετικά   με  την  προτεινόμενη   κατάργηση  της   διδασκαλίας  των  αρχαίων  ελληνικών από  το  πρωτότυπο  κείμενο  στο  Γυμνάσιο,   θα  ήθελα  πολύ  σύντομα   να  παρατηρήσω  τα εξής  :

1. Η  γνώση  της  αρχαίας  ελληνικής γλώσσας μάς  βοηθά να  κατανοήσουμε καλύτερα  τη  νέα  ελληνική,  πολλές  άλλες  ευρωπαϊκές   γλώσσες   και  τον  κόσμο  στον  οποίο  ζούμε. Αναμφισβήτητα.

Καλύτερα  να  ξέρω  π.χ.  πώς  και  γιατί  γράφονται  οι  λέξεις   προκατειλημμένος,   συμβεβλημένος, εκτεθειμένος, εγκαταλελειμμένος,  αναμεμειγμένος, διεστραμμένος,  εσκεμμένος, πεπεισμένος,  ελλιπής, πληροί, αλλά και   τι  σημαίνουν   λέξεις  όπως   συνείδηση, ψυχή, λόγος, δημοκρατία, εκκλησία, έπαρση, αλήθεια, πολιτισμός, τιμωρία,  αναίρεση, νεώριο,  δήγμα, οισοφάγος, φλεγμονή, επαχθής, εφικτός,  διακυβεύω, προοιωνίζομαι,   ή πιο  καθημερινές    όπως  δυόσμος,  βούτυρο,  κρασί  και  φράσεις  όπως    ιθύνων   νους,  ήξεις  αφήξεις, αντίπαλον  δέος, υπό  την  αιγίδα,  απολωλός  πρόβατον, από  μηχανής  θεός,  ο  μη  γένοιτο,   περί  ου  ο  λόγος,  εκ  των  ων  ουκ  άνευ, εις τον  τύπον  των  ήλων   και  τόσες  άλλες...  ων  ουκ  εστιν  αριθμός.  Αν  ξέρω  αρχαία  ελληνικά,  δε  θα  γράψω  και  δε  θα  πω  ποτέ  εκτίθονται  (  αντί  εκτίθενται ) ,  πληγέντες  περιοχές (  αντί  πληγείσες  περιοχές ), είμαστε  όλοι  παρών (  αντί  είμαστε  όλοι  παρόντες ),  θέμα   μείζουσας  σημασίας  (  αντί  θέμα  μείζονος  σημασίας ) και   τόσα   άλλα  που   ακούμε   και  διαβάζουμε. Αποκτώ  πιο  στέρεη    γνώση  της  γλώσσας   και  του  κόσμου.  Καταλαβαίνω  καλύτερα  όσα  λέγονται  και  γράφονται  και  στη  δημόσια  ζωή. Δεν  χειρ- αγωγούμαι  εύκολα. Χειρ-  αφετούμαι   πνευματικά.

2. Η   μελέτη  των  αρχαίων ελληνικών  κειμένων  βοηθά  στην  άσκηση του  νου  και    στην καλύτερη   οργάνωση της  σκέψης.   Πολλά   αρχαία  ελληνικά  κείμενα  διαθέτουν   αριστουργηματική   δομή.  Αυτό  βοηθά  τον  νου,  τον  ασκεί. Και  αυτό  το  χρειάζονται  τα  σύγχρονα  παιδιά στην  εποχή  της  διάχυτης  πληροφορίας. Αν   μπορέσει  ποτέ  κάποιος  να   διαβάσει    Όμηρο,   Θουκυδίδη,   Πλάτωνα,  Αριστοτέλη,  αλλά  και   Δημοσθένη,  Λυσία,  Ξενοφώντα  και  τόσους  άλλους,  θα θαυμάσει,  ανάμεσα  στα  άλλα,   την  οργάνωση  του  λόγου  τους.   Η  μελέτη    αυτών  των  κειμένων   είναι  μια πράξη   πνευματικής  καλλιέργειας.  Η  μετάφραση   δεν  μπορεί ποτέ  να  αποδώσει απόλυτα  το πρωτότυπο   κείμενο.

3. Από  την  άλλη,  όμως, είναι  αλήθεια  ότι  το  μάθημα  των  αρχαίων  ελληνικών  πολύ  μικρή  ανταπόκριση  έχει  σήμερα  στον  μέσο  μαθητή.  Οι  περισσότεροι  είναι  αδιάφοροι.  Τους  κουράζουν  η  γραμματική  και  το συντακτικό ( Τις  ίδιες   χαμηλές  επιδόσεις  έχει, βέβαια,  η  πλειονότητα   και  στα  νέα  ελληνικά.  Ούτε  εκεί  έχουμε  επιτύχει  διδακτικά.). Στο  τέλος οι  μαθητές   ελάχιστα  μαθαίνουν,  παρά  τις  φιλότιμες  προσπάθειες  πολλών εκπαιδευτικών.

Αν,  λοιπόν,  δεχτούμε ως  σημαντικό  πνευματικό  εφόδιο  τη  γνώση  της  αρχαίας  ελληνικής,  είμαστε  υποχρεωμένοι  να  αναζητήσουμε  άλλους,  πιο σύγχρονους,  ελκυστικούς  και   εποικοδομητικούς   τρόπους  διδασκαλίας  της.  Αρχίζοντας  από  τα  σχολικά  βιβλία  του  γυμνασίου. Τα  υπάρχοντα  σχολικά  εγχειρίδια δε  βοηθούν. Αλλά  και οι  εκπαιδευτικοί  πρέπει  να  επιμορφώνονται  διαρκώς   σε  νέους  τρόπους  διδασκαλίας  και    τα      αναλυτικά  προγράμματα  να  βελτιώνονται.  Δε  χρειάζεται,  για  παράδειγμα,   όλη  αυτή  η έντονη   επίθεση  γραμματικών  και  συντακτικών   φαινομένων  που   υφίσταται  σήμερα ο    γυμνασιακός μαθητής.  Καθιστά  το  μάθημα  απωθητικό.  Και  ας  υπάρξει  επιτέλους  και   λίγη  φρεσκάδα στα  κείμενα! Καλό  θα  ήταν η  προσέγγιση  της  αρχαίας  γλώσσας   να  γινόταν  με  τρόπο  που  θα  έφερνε  τους  μαθητές  σε  επαφή   με  την   καθημερινή   ζωή    των αρχαίων  Ελλήνων.

Έπειτα, η    αρχαία    ελληνική  είναι  σημαντικό    να  συνδέεται δημιουργικά με  τη  νέα  ελληνική,  αλλά   να  επισημαίνονται  και   οι  συγγένειές   της   με  άλλες  σύγχρονες  ευρωπαϊκές  γλώσσες   -   να  ακούσει  ο  μαθητής ότι π.χ  o  αρχαίος  Έλληνας  έλεγε δημοκρατία, γεωμετρία, φιλοσοφία, αθλητικός  και  ο  Άγγλος  λέει  σήμερα democracy, geometry,philosophy,  athletic. Να  μάθει  ότι  ο  αρχαίος  Έλληνας  έλεγε   βούτυρον, σχολή,έλαιον, άγγελος  και   ο  Άγγλος  λέει  σήμερα  butter, school, oil  και   angel αντίστοιχα.    Να  δει  τις  ομοιότητες. Έτσι   πλαταίνει  ο  νους    του. Γεμίζει  και  η  ψυχή  του  και  δεν   αντιμετωπίζει  αδιάφορα  το   μάθημα.

 Όποιος  γνωρίζει  τα   πράγματα,  καταλαβαίνει  ότι  όλα   αυτά   ασφαλώς  και δεν  είναι
εύκολο  να  πραγματοποιηθούν. Χρειάζονται   χρήματα, αλλά   περισσότερο  η καλοπροαίρετη συνεργασία  πολλών ατόμων     και  η  αξιοποίηση  ανθρώπων άξιων, καινοτόμων   και φιλότιμων,  ανιδιοτελών  και  χωρίς  έπαρση -    σε  όλα  αυτά υστερούμε.  Μήπως αυτό, όμως, δεν  είναι  και το βασικότερο  πρόβλημα της χώρας  μας ;